Anadolu Halk Edebiyatında önemli yeri olan Hiciv, Nükte ustaları sadece kentlerde degil egitimi az, okuma yazması dahi olmayan köylülerimiz arasındada bulunmaktadır..

Bunlarda bir tanesi Sivas-Kangal ın köyünde Alevi inancına mensup Pirzo dur..

Pirzo, gayet yoksul ama gönlü zengin, yaşamı ve insanı seven, sözünü esirgemeyen, hazır cevap birisi. Ayrıca Alevi inancına bağlı ve Ali sevgisiyle dolu bir yüreği var..

Mashur Kangal agaları, Pirzo nun nükteci kişiliğini bildikleri icin, arasıra onu cağırıp takılırlar..

Bunlardan örnekler vermek istiyorum..

Pirzo, Ağanın evinde calışırken ,bir gün sırtında gübre sepeti ahıra gitmis, O sırada Ağa gelmis, Pirzoya takılmış;

- Pirzo, içi dolu şu sepeti eğer " Ya Ali ! " deyip tek başına kaldırıp sırtına korsan Alevi olacağım, ama kaldıramazsan, Sen Sünni olacaksın, günde beş vakit namaz kılacaksın, tamam mi..?

Pirzo, Ağayı kırmamak için, teklifini kabul etmek zorunda kalmış.. Sepete sarılıp " Ya Ali ! " deyip sırtına almak istemiş, Ağanın adamları arkadan gizlice tutup ağırlık yaptıklarından Pirzo sepeti kaldıramamış, anlaşma gereği ya Osman demiş sepeti ağanın adamları bıraktığından kolayca kaldırmış..

Aga :

- Gördün mü ula Pirzo ,Ali ! diye seslendin sepeti kaldıramadın, Osman diye seslenince sepeti nasıl kaldırdın, işte bizim Osman böyle yüce bir kisidir ,,deyince ..

Pirzo canından cok sevdiği Hz Ali sini küçük düşürmemek icin :

- Yahu Aga ! ..Bizim Ali böyle b.k işlerle ugraşmaz; demiş..


****


Sivas-Kangallı fakir Pirzo, yaman bir Kızılbaş. Ali sevgisi ile tanınmış.. Onun bu yönünü bilen Sünniler, cağırıp takılıyorlarmış..

Yakındaki köye kentten yöneticiler gelmiş.. Pirzo nun adını da duymuşlar. Komsu Alevi köyüne haber salıp, Pirzo yu cağırtmışlar..

Pirzo gelmiş, Sofraya davet edilmiş; edep-erkan ile oturmuş..
Aradan bir zaman gecince masadakilerden birisi Pirzoya bir lokma uzatmış ve verirken :

- " Bu ,Ebubekir icin " demiş ..

Peşinden bir baskası uzatmış :

-Bu ,Ömer icin..

- Bu ,Osman icin ..

Pirzo alıp alıp yiyormuş .. Hiç bozuntuya vermiyormuş.. Sonunda bir lokma daha :

- " Bu da Ali icin...

Pirzo son lokmayı yedikten sonra kaba kaba yellenmis.. Herkeste bir şaşkınlık.. Ev sahibi bozularak sormus :

- " Ulan Pirzo,ne yaptın ?..

- " Ağa, benim suçum yok.. Ebubekir, Ömer, Osman, Ali nin geldiğini görünce kendilerini dışarı attılar.. Öyle ya Ali nin girdigi yerde onlar durabilirler mi ?...


*****

Pirzo nun eşegi..

Pirzonun iriyari bir eşeği varmis.. çift zamanı oldugundan gencler, eşeğe tohumluk buğday yükleyip tarlaya götürmüşler.. Eşeğin sıpasını evde bırakmışlar.. Sıpa evde rahat durmayınca, Pirzo sıpanın boynuna yular geçirip, çekip tarlaya götürmek istemiş..

Yolda Kangal ilce amirleriyle ( kaymakam, savcı, hakim ) karşılaşmış..

Kaymakam, Pirzo nun nükteci kisiliğini bildigi işin, kendisine takılmış.. Sıpayı göstererek..

- " Pirzo, gözün aydın ! Yine bir oğlun olmuş, Allah bağışlasın ! Analı Babalı büyüsün ! ...

Pirzo ; - " He kaymakam bey, yine bir oğlumuz oldu ! ..

Kaymakam ; - " Peki nereye götürüyorsun ?..

Pirzo ; - " Vallahi, Kaymakam bey, götürem bir okula filan kaydedem, okusunda bir kaymakam cıksın !.. demis..

Pirzo bir gün Kangal a alışverişe inmiş..Carşıda alışveriş yaparken yanına
Kangal kaymakamı yanaşıp sokakta debeleşen köpeği gösterip :

- Pirzo, şu köpek acaba sizden mi bizden mi..? diyerek takılmak istemiş..
Pirzo bu tabi altta kalır mi..

- Kaymakam bey..demiş, Önüne bir tavşan atın, eğer yerse sizdendir, yemezse bizdendir

Dede nin biri, bir Ramazan günü ilçeye gitmiş.. Dedenin fokur fokur sigara üttürdüğünü gören softalar, onun etrafını sarmıs ve Dede ye :

- Ismin ne ulan zındık herif ? diye çıkışmışlar..

Dede düşünmüş, taşınmış isminin " Ali veya Hüseyin " olduğunu söylese Alevi oldugunu bilecekler, " Osman veya Ömer " dese
isine gelmeyecek en son :

- " Adim Allah dir " diyerek adamları başından savmak istemiş.. Ama Dede nin " Allah " demesiyle, dayak yemesi bir olmus..

Dedeyi kan revan içinde gören talipleri :

- Ne oldu Dede kim seni böyle dövdü ? diye sormuşlar.

Dede başından gecenleri bir bir anlatmış..

Taliplerden biri :

-Ey Piro demiş " senin neyine gerek ismini Ali diye vermiyorsunda " Allah " diye veriyorsun ?
Dede biraz üzüntüyle :

- Talip can, ben nerden bilem ki Allah ın düşmanları bu kadar çoktur. demiş..

Doğuda, batıda ne işin var !


Pirzo, Talibi oldugu Ocağın dedesiyle Kangal dağ köylerini geziyorlarmış... Issız bir yere gelince, Dede demişki :

- Ey Pirzo talib, buralar tehlikeli.. Ben şimdi hırkamı başıma çekip bir keşfe çıkayım.. Pirlerin himmeti ile sağı solu gözleyeyim.. sonra yola gideriz, " deyip bir köseye çekilip uyumaya koyulmuş...

Neyse biraz uyuduktan sonra ;

-Pirzo, talibim ! Ben dünyayı bir güzel taradım. Doğuya, batıya, kuzeye, güneye baktım bir tehlike yok.. Yürü gidelim..

Yürümüsler.. Besyüz metre sonra bir dereye inmişler. Bu sırada soyguncular önlerini kesmiş.. Bunları döve döve bir güzel soymus, neleri var, neleri yoksa almışlar..

Soyguncular gidince, öfkelenen Pirzo Dedeye çıkışmış :

- Ey gözü kör olasıca Dede ! Senin doğuda, batıda ne işin vard ? Oralara bakacağına, şu dereye baksaydın da başımıza bu iş gelmeseydi ya !...

Pirzo gardaş tam kitabın ortasından konuşuyormuş, helal olsun.

Bektaşinin biri bir gün köydeki karpuz tarlasında olgunlaşmış olan karpuzlarını güzel güzel seyrederken birden acil bir işi çıkar şehre inmek zorunda kalır.
Yanlız karpuzlarını teslim edecebileceği kimsesi yoktur. Ne yapayım diye çaresiz bir şekilde düşünür durur ancak teslim edecek kimseyi bulamaz. En sonunda;
-Ne yapayım ben de Ali'ye teslim eder giderim der, ve
- Ya Ali karpuzlar sana teslim der şehre gider.
Akşam üstü işi biter ve tekrar köyüne döner. Köyüne döner fakat bir de ne görsün; Karpuzların hiç birisi yok. Ne var ne yok hepsini götürmüşler.
Bektaşi çaresiz bir şekilde başlar kendi kendine konuşmaya. İçindeki Ali sevgisi o kadar büyük ki olanlar yüzünden Ali'ye bir şey diyemez, başlar kendini suçlamaya;
- ]Oğlum Bektaş, suç sende der.
- Sen bilmez misin Ali'nin ne kadar cömert olduğunu.
]-Sen karpuzları Ali'ye teslim edersen, Ali de alır o karpuzları böyle herkese dağıtır.
demiş...

“Tekkenin yeni,açıkgöz saliklerinden biri Bektaşiliği anlamış da, bu Allah,Muhammed ve Ali şekillerine akıl erdirememiş. Evvela rehberine bilemeyince onun delaletiyle mürşidine sormuş.”Ne olursun şu Allah,Muhammed ve Ali farklarını bana öğretir misin? ” Mürşid tarikatın haz olunması devrelerine girmeyen bu konuyu açıklamaktan çekinmeyerek başlamış şöyle anlatmağa;

-Yavrum üçü birdir. Bir desen günah olur, üç dersen günah olur. Çünkü Allah Allah’tır,Ali Allah’tır. Muhammed onun kuludur, hem mürşidi. İkisi birdir. Fakat aslında üçü birdir. biri de üçtür. Baş,gövde ve ayaklar gibi ...

-Salikin aklı bir türlü eremediğinden aval aval bakmış. Mürşid devamla daha bir çok , fakat aynı çevrede söz söylemiş. Sonunda adamcağızın nefesi tükendiği , ağzı köpürdüğü halde kendi de içinden çıkamamış kızarak sormuş:

Anladın mı? evlat dava bundan ibarettir.

Salik haklı olarak “ anlamadım “ demiş. Bunun üzerine Bektaşi babası asabileşerek sesini yükseltmiş:

-Anladım de, anladım de demiş. Yoksa anlayamazsın. Otuz yıldır bu kapının ekmeğini yerim bende anlayamadım .”