Pir Sultan’ın, Hacı Bektaş Dergâhı ile İlişkisi
27 Haziran (2015) Günü, Banaz’da, Pir Sultan Abdal Anma Etkinliğinde
Postnişin Veliyettin Hürrem Ulusoy’un Yaptığı Konuşma


Merhaba dostlar, bir defa daha Banaz’da olmaktan mutluluk duyuyorum. Bu etkinlikte bizleri buluşturan ve emeği geçen her cana teşekkürlerimi sunuyorum.

Pir Sultan’ı andığımızda, Hacı Bektaş adının geçmemesi mümkün değildir. Bir söylenceye göre, Pir Sultan Abdal, Hacı Bektaş Veli Dergâhında yedi yıl kalmış, dergâha hizmet ederek olgunlaşma dönemi yaşamıştır.

Pir Sultan’ın deyişlerinden de bunu çıkartmak mümkündür. Pir Sultan’ın yaşadığı dönem, Balım Sultan ve Kalender Çelebi (Şah Kalender) dönemidir. Balım Sultan 1500-1517 yıllarında Hacı Bektaş Veli Dergâhı postnişini olmuştur, Piri Sani yani ikinci Pir olarak adlandırılır.

Çok şükürler olsun Huda demine
Hacı Bektaş Veli Sultan Balım var
Methi evsafi eyledim temine
Hacı Bektaş Veli Sultan Balım var

Gördüm güvercin donunda oturur
Urum Abdalları hizmet yetürür
Zemheride domurcuk gül bitirir
Hacı Bektaş Veli Sultan Balım var

Pir Sultan’ım biat ettik ol erden
Muhabbet kokusu geliyor serden
Katarından ayırma ey Şah-ı Merdan
Hacı Bektaş Veli Sultan Balım var

Bir başka nefeste:

Gevher alıp sattığımız
Gözle gönül kattığımız
İkrar ile tuttuğumuz
Görülür Sultan Balımdan

Pir Sultan’ım çekme yası
Nazar etmiş haslar hası
Sınık gönüller aynası
Silinir Sultan Balım’dan

Bir diğerinde:

Pir Sultan’ım kork Allah’ın işinden
Tesellimiz aldık pınar başından
Biz de geçtik ol delikli taşından
Ziyaret eyledim Balım Sultan’ı

Bunlar ve benzeri deyişler, Hacı Bektaş Veli Dergâhı ve Pir Sultan Abdal arasında çok güçlü bir bağ olduğunun kanıtlarıdır.

Pir Sultan Abdal, Balım Sultan’dan sonra Osmanlı tarihindeki en büyük köylü ayaklanmasının başında olan, Balım Sultan’ın kardeşi ve Hacı Bektaş Veli Dergâhı Postnişini Kalender Çelebi ile de güçlü bir ilişki içerisindedir.

Pir Sultan’ım Çelebi’ye
Eyvallahım var Veli’ye
Yol oğluna yol diliyle
Yolun sırrın soran gelsin

Bir diğer nefeste:

Kırk yılın başında bir nur doğuyor
On’ki İmam Mehdi ile geliyor
Düldül eğerlenmiş Ali biniyor
On’ki İmam Mehdi ile geliyor

Sorarsanız bir elmadan çıkıptır
Kâfirlerin kal’asını yıkıptır
Sancakları Kazova’ya (1) dikiptir
On’ki İmam Mehdi ile geliyor

Pir Sultan’ım söyler özünden
Kâfir kırar topuğunda dizinden
Ahdim kaldı ol Mehdi’nin yüzünden
On’ki İmam Mehdi ile geliyor

Hacı Bektaş Veli’den sonra ülkenin her yanında bulunan ocakzadelerin, Hacı Bektaş Veli Dergâhında postnişin olan ve Hacı Bektaş Veli evladından bulunan kişiden icazet alma zorunluluğu vardı. Örneğin, Pir Sultan oğullarından İnce Mehmet’i talipler Pir Sultan evladı olarak kabul etmemişler; o da Hacı Bektaş Veli Dergâhına giderek, zamanın mürşidinden icazet almıştır. Âşık İsmail olayı şöyle anlatıyor.

Aradılar Pir Sultan’ın aslını
Görelim ki ne söyletir yaradan
Dinleyin de şerh eyleyin vasfını
Zuhur oldu Kazım Musa Rıza’dan

Hem Rıza hem Haşim hem Seyyid
Bir başında vardır hem Ebu-Talib
Bektaş-ı Veli’de yazılı kayıt
İnanmayan haber alsın oradan

Halifeler bir araya geldiler
Evlat kimdir diye meşveret kıldılar
İnce Mehmed’i Pir’e saldılar
On iki er sened aldı orada

İsmail’im ötesine ermezler
Evlat olmayana senet vermezler
Senede mühüre itimat kılmazlar
Zanla güman böyle kaldı orada

Tüm Ocakların bir araya gelip el ele vermesi dileğiyle saygılar sunuyorum.

Not:
1. Kalender Çelebi ayaklanmasının başladığı yer.

Pir Sultan’ın, Hacı BektaÅ? Dergâhı ile Ä°liÅ?kisi